Bilinen yaygın ismiyle yumurtalıklar (testis) erkeklerde gelişmeyi sağlayan hormonları salgıladığı gibi, sperm de üretir. Ergenlikle birlikte artan hormon salınımı ve sperm üretimi yaşam boyunca sürer. Testislerin görevini yerine getirebilmesi için vücut dışında yani torbaların içinde bulunması gerekir ki, burada sıcaklık yaklaşık 35.5 derecedir. Vücudumuzun koltuk altından ölçüldüğünde 36.5 derecelik ısısı, ağızdan veya rektal derece ile bakıldığında yaklaşık 37.5 derecedir ki bu da testisin normal işlevi için yüksektir.
İnmemiş testis nedir?
Yeni doğmuş erkek bebeğinizin testislerinin torbada olmaması durumuna verilen ad; inmemiş testistir. Bu bebeklerin çoğunda genellikle tek tarafında inmemiş testis gözlenir. Ancak bazı bebeklerde her iki testis torbası da boş olabilir. Bu durumda önemli olan nokta; tek ya da çift taraflı da olsa, testislerin hiçbir zaman torbada bulunmamasıdır.
Peki torbaya yerleşmemiş testis nerededir? Bebekler, anne karnındayken iki testisi de torbada değil, karın zarı (periton) arkasında, böbreklere yakın bir yerleşimdedir. Bebeğin gelişimiyle beraber, (hamileliğin 7. ayından sonra) karın boşluğunda bulunan testisler de torbaya doğru inmeye başlar. Doğuma yaklaşıldığı süreçte, torbaya doğru ilerleyen testisler, kasık kanalını aşar ve torbaya yerleşir. Ancak bu hareket bazı bebeklerde doğumdan sonra da devam edebilir. Çok az sayıda bebeğin doğumdan sonraki 6 ay içinde testisinin yerleştiğini gözlemleriz. Ancak ilk altı ayda inmeyen testisin inmesini beklemek de anlamsızdır. İnmemiş testis saptanan bebeğin testislerinin, genellikle ya kasık kanalı civarında ya da karın boşluğunda karın zarı arkasında olduğu da bilinmelidir.
Bu konuda yapılan araştırmalar bize gösteriyor ki, inmemiş testis, erkek çocuklardaki cinsel organlara ait en sık yaşanan anomalidir. Çünkü her 100 bebekten birinde görülür. İnmemiş testisin doğum tarihiyle de ilgisi vardır. Zamanında doğmuş bebekler, erken doğanlara göre daha şanslı. Çünkü istatistikler, erken doğan bebekler, zamanında doğmuş bebeklere göre 3 kat fazla inmemiş testis sorunu yaşıyorlar. Bunun nedeni; testisler hamileliğin 8. ayında torbalara indiğinden erken doğumla bu sürecin kesintiye uğramış olması.
Tıp dünyasında inmemiş testisin nedenleri konusunda henüz net bir cevap yok. Testisin kendisinden kaynaklanan iç bozukluklar, hormonal etkiler, genetik bozukluk gibi nedenler ileri sürülüp araştırma konusu edilse de kesin bir sonuca ulaşılabilmiş değil.
Utangaç testis de olabilir
Yukarıda anlatmaya çalıştığım inmemiş testisten farklı olarak, görülen bir durum vardır ki, halk arasında bilinen tanımıyla ‘utangaç testis’ olarak adlandırılır. Tıbbi adıyla “Retraktil” denilen utangaç testisi olan bebeklerde, testislerin bazen torbada olduğunu görürüz. Torbada olmadığı zamanlarda ise, kasıklara doğru kaçar ve kaybolurlar. Bu durum, özellikle soğuğa maruz kaldığı zamanlarda ya da çocuğun testislerinin ellenmesi sırasında belirgin olarak fark edilir. Tam tersi durumda ise; örneğin, sıcak ortamda, çocuğun ateşinin çıktığı zamanlarda ya da çocuk uyurken testis tekrar torbaya yerleşir.
Utangaç testis, inmemiş testis gibi bir hastalık değil, masum bir durumdur. Bu çocukların inmemiş testis de olduğu gibi ilerdeki yaşamlarında herhangi bir sorun yaratmaz. Tedavi edilmesine gerek yoktur tabii ameliyat edilmesine de. Genellikle çift taraflı görülen utangaç testisler, ergenliğin erken döneminde tam olarak torbaya yerleşirler. Sık sık torbasından kaçmasına rağmen testisler, çoğu zaman torbada bulunduğu için normal sperm üretimlerine devam ederler. Ancak bu çocukların 6 aylık düzenli periyotlarla çocuk cerrahisi ve çocuk üroloji uzmanı tarafından kontrol edilmesinde yarar vardır.
Testis yok olabilir!
İnmemiş testisin tamamen ortadan kalktığı durumlar da söz konusu olduğunu söyleyebiliriz. Bazen karın içinden torbaya doğru ilerleyen testis, kendi etrafında döner ve bu dönme sırasında, testisi besleyen damarlar burulur ve dolayısıyla da tıkanır. Bir süre sonra çürümeye başlar ve dumura uğrar. Bu bebekler, testisi olmadan doğarlar. Ancak şimdilik bu durumun önüne geçmek tıbbi olarak mümkün değil. Nedeni ise, bu olayın bebeğin anne karnındayken gerçekleşmesi ve hiçbir belirti vermemesidir.
Muayene ile anlaşılır
İnmemiş testis, elle yapılan bir muayene sonucu anlaşılır. Hasta bebeklerin yüzde 80’ne bu yöntemle teşhis konulur. Muayene sırasında, testis, kasık kanalı civarında olduğu görülür. Ancak bazı hasta bebeklerde kasık kanalında rastlanmadığı durumlar da söz konusudur. O zaman testisin, inişini tamamlayamayıp karın içinde kaldığı veya besleyen damarı ile ilgili bir problem gelişip testisin yok olduğu düşünülür. Ele gelmeyen testisi olan bir hastada testisin yerini belirlemek için önce ultrasonografik inceleme istenir bazen ultrasonografi de bilgi veremez. Bu durumda başvurulacak en kesin tanı biçimi; laparoskopidir. Laparoskopi de şöyle yapılır; bebeğin karın duvarına küçük bir delik açılır, bu delikten ince ve ışıklı bir mercek sokularak karnının içi incelenir. İnceleme sırasında testisin yeri saptanır ve bazen bu işlem sırasında testis torbaya indirilebilir. Ancak testisin yok olduğu bir durum söz konusu ise o zaman çürüyen testis kalıntısı bulunur ve dışarı çıkarılır.
Erken tedavi çok önemlidir
İnmemiş testise erken müdahale edilmesi, taşıdığı riskler göz önüne alınırsa, son derece önemlidir. Daha önce de bahsettiğim gibi, bazı bebeklerde testislerin inmesi doğumdan sonraki ilk 6 aya kadar uzar. İşte bu yüzden müdahale etme zamanı, 6 ay ile 1 sene içinde olmalıdır. Tedavi, en geç 2 yaşında bitirilmelidir. Her hangi bir nedenle 2 yaşına kadar tespit edilmemiş çocuklarda, tespit edildiği zaman yapılması gerekir. 2 yaşından sonra çocuklarda geri dönüşümü olmayan olumsuz durumlar söz konusu oluyor. Özellikle erişkin yaşlarda sperm yapımında zayıflama ortaya çıkıyor. Başka bir riski ise, bu testislerde, yetişkinlik döneminde testis tümörünün gelişme oranı diğer erkeklere göre 4-5 kat fazla.
İnmemiş testis bazen kasık fıtığı ile birlikte bulunur, bu durumda kasık fıtığına müdahale fıtık tespit edildikten sonra ilk fırsatta yapılması gerektiğinden, fıtığa müdahale edilirken testis de torbaya indirilip tespit edilir. Böyle bir durum saptandığı zaman, bebeğin bir ya da iki aylık olması tedavinin ertelenmesi için gerekçe sayılmaz. Bebek yeni doğan bile olsa, müdahale yapılmalıdır.
Çare; ameliyat
İnmemiş testis rastlanan bebeklerin tedavisi için kesin olan yöntem ameliyattır. Bazı durumlarda örneğin retraktil testiste hormonal tedaviye başvurulsa da özellikle tek taraflı inmemiş testislerde insanın aklına “Madem bu testis hormon eksikliğinden inmedi, öbür taraftaki nasıl indi?” sorusu takılmaktadır. Bu sebeple kesin tedavi için ameliyat şart. Uzmanı tarafından yapılmış bir ameliyatın riski yoktur. Eğer mümkünse bu ameliyatlar, çocuk cerrahları ya da çocuk ürologları tarafından yapılmalıdır. Ameliyat sanıldığı gibi ağır ve uzun değildir. Ortalama 30 dakika sürer. Çocuk ameliyattan 3-4 saat sonra taburcu edilir. Ameliyat sonrası hafif ağrılar için ağrı kesici ve ateş düşürücü ilaç kullanılır. İki gün sonra da günlük aktivitesine dönebilir. Ancak 20 gün, spor faaliyetlerine (yüzme, basketbol vb) izin verilmez. Ameliyat yerinin pansumanı taburcu olduktan 5-7 gün sonra yapılır. Banyo etmesi için ameliyattan 5 gün sonrasına izin verilir. 2 ay sonra da kontrole çağrılır.
Ailelerin genellikle çocuğun küçük olduğunu düşünerek ameliyat fikrine çok sıcak bakmadığını biliyoruz. Ama bilinmesi gereken şudur ki; çocuk ne kadar küçükse o kadar çabuk iyileşir. Çünkü küçük çocuklardaki metobolizma gelişim hızı daha yüksektir.
Ameliyat olan çocuklarda bir hafta kadar torbalarda ve kasıkta hafif şişlik ve morluk olması normaldir. Bu durum kendiliğinden geçer. Ancak şişliğin çok olması, ameliyat yerinden kan ve iltihap akmasının yanı sıra ateş, bulantı, kusma gibi farklı belirtilerin ortaya çıkması herhangi bir enfeksiyon kapması olasılığını düşündürdüğünden acilen uzmanına başvurulmalıdır.
İnmemiş testisin riskleri?
-Kısırlık nedeni olabilir. Testisin erken torbaya indirilmesi kısırlık riskinin düşürür.
-İnmemiş testis sorunu olanların ileriki yaşlarda, testislerinde kanser gelişme riski diğer erkeklere göre 15 kat fazladır.
-İnmemiş testis durumuna kasık fıtığı da eşlik eder. Araştırmalar, inmemiş testisli kişilerin yüzde 65’inde kasık fıtığı olduğunu gösteriyor.
-İlerki dönemlerde psikolojik ve estetik sorunlara yol açabilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder